De singer/songwriters van Sommerhus verlieten in juni tijdelijk hun hometown Rotterdam voor een tourtje in het mooie Afrika. De eindbestemming was Zuid-Afrika en Swaziland, waar zij een aantal optredens gaven. In dit tourverslag vertellen ze over hun voorbereidingen en ervaringen…

De Voorbereiding
Het begon met een achteloze opmerking van onze neef Ben na een huiskamerconcert in de woonkamer van het zomerhuis van onze familie in Denemarken: “Dat zou gaaf zijn bij mij in de woonkamer…”. Een woonkamer in Mbabane in Swaziland welteverstaan.

Een aantal maanden later was Ben bij ons in Rotterdam en kwam het huiskamerconcert in Swaziland weer ter sprake. Het idee had bij ons alle drie serieus wortel geschoten en we begonnen te onderzoeken wat de mogelijkheden waren. Op weg naar Swaziland in Zuid-Afrika vlieg je via Johannesburg dus waarom niet eens onderzoeken of we daar ook een aantal optredens konden regelen? Eens kijken wat een vliegticket kost, waar te slapen, wat voor vaccinaties en papieren er nodig zijn. Contrabas meenemen of huren, kennen we mensen in Nederland die daar contacten hebben, hoe lang zouden we eigenlijk kunnen gaan? Er ontstond al snel een to do-lijst van een aantal A4-tjes.

Voor het regelen van optredens kwamen we via Ben op Facebook in contact met Ralph, maar Ralph bleek vooral in en rond Kaapstad – een slordige 1.500 kilometer richting het zuidwesten – z’n netwerk te hebben. Hij zou ons wel kunnen voorstellen aan Sibusile Xaba, een muzikant uit Pretoria, een uur rijden boven Johannesburg. Sibusile was enthousiast en bood ons meteen een optreden aan in U-the Space, een verzamelplek voor kunstliefhebbers, kunstenaars en jongeren in Pretoria. Via een groepschat benaderde hij twee bevriende zaaleigenaars en ook zij reageerden positief. We zaten op vier optredens, of in ieder geval serieuze opties. De beslissing werd genomen: we gaan. Het plan was een week Johannesburg en een week Mbabane. Eind mei/begin juni konden we ons twee weken aan onze Nederlandse verplichtingen onttrekken. We gingen aan de slag.

Mijn eigen contrabas meenemen had in eerste instantie de voorkeur maar dat bleek min of meer onmogelijk. Na een reeks belletjes met de KLM kwam ik erachter dat de hardcase voor de bas te groot en te zwaar was om als extra bagage het ruim in te mogen, maar het instrument zou wellicht mee kunnen in de cabine voor ongeveer de helft van de prijs van een ticket. Een aantal dagen later bleek dat toch ook niet te mogen. Ik ken verhalen van mensen die zich er aan de incheckbalie gewoon doorheen bluffen (“Dit is geen contrabas maar een cello…”) maar dat risico wilden we niet nemen. Dan bleef er nog een optie over: cargo. Maar dat werd me dan weer door een medewerker van de afdeling cargo afgeraden omdat er invoerrechten betaald moeten worden en de bas bij aankomst naar een distributiecentrum wordt gebracht. Daar kwamen de kosten van de huur en stalling van de hardcase dan nog eens bij. Op zoek naar een huurbas in Johannesburg dus.

Sibusile bracht me in contact met Thembinkosi Mavimbela, een Zuid-Afrikaanse contrabassist en via een tip van hem en wat speurwerk kwam ik Svend Christensen, een vioolbouwer in Johannesburg, op het spoor. Hij had een goede Duitse bas in de aanbieding voor een redelijke prijs. Het aanvankelijk stroeve contact werd aanzienlijk amicaler toen bleek dat we allebei half Deens zijn. Later bleek dat het sowieso helemaal geen goed idee was mijn eigen bas mee te nemen. Johannesburg ligt op 1.700 meter hoogte en het is daar winter, dus knetterdroog. Als de bas de vlucht had overleefd was hij bij aankomst waarschijnlijk op alle randen opengesprongen vanwege de droogte.

Ook het aanvragen van een werkvisum bleek een grotere opgave dan aanvankelijk gedacht. Ik had een aantal maanden voor vertrek met de Zuid-Afrikaanse ambassade in Den Haag gebeld en daar werd de indruk gewekt dat de boel met een paspoortkopie en een geschreven uitnodiging tot optreden van een van de speellocaties geregeld zou zijn. Het had toch wat meer voeten in de aarde. Er moest een aanvraagformulier ingevuld worden, er waren pasfoto’s, vluchtreservering en nóg een brief met officiële aanvraag nodig. En dus de uitnodiging. Deze bestond uit een lijst van twee kantjes met allerlei gegevens die ingevuld moesten worden: de gebruikelijke verklaringen dat het om tijdelijk werk gaat, adressen, paspoort- en sofinummers van ons en van de uitnodigende partij. Toen we, een week voor ons vertrek het formulier eindelijk ingevuld en ondertekend terug gemaild kregen van een van de speelplekken, moest de hele stapel papierwerk nog door de molen bij de ambassade. Onze paspoorten moesten we daar achterlaten. Werden we ook een beetje zenuwachtig van, een week voor vertrek.

De Tour
Vrijdag 29 mei
De elf uur durende vlucht valt ons mee. We hebben het geluk dat we in een aardig vol vliegtuig met z’n tweeën op een rij van drie zitten dus er is extra plek voor armen, benen en tassen. Johannesburg bij nacht maakt grote indruk vanuit de lucht; een zee van lichtjes doortrokken met verkeersaders en grote videoschermen. 4,5 miljoen inwoners, groter dan de provincie Utrecht.  We hebben voor de eerste nacht een guest-house met ophaalservice in de buurt van de luchthaven geboekt. Vera’s rode haar blijkt een goed herkenningsteken voor de chauffeur van de ophaalservice en om middernacht staan we in de Aero Guest Lodge te poolen op een scheve pooltafel met een Windhoek bier bij de hand.

Vrijdag 30 mei
Er staat veel op het programma vandaag. De huurauto en contrabas moeten worden opgehaald en we moeten in het appartement in Greenside, een wijk ten noorden van het centrum, terecht zien te komen. Een chauffeur van het guest-house zet ons af bij het autoverhuurbedrijf op de luchthaven waar onze online gereserveerde Toyota Avanza klaar staat. Een flinke bak, maar we wilden zeker weten dat wij er met contrabas, gitaar én bagage in zouden passen.

Links rijden met het stuur rechts is altijd even wennen. De eerste paar dagen gaan de ruitenwissers ineens aan terwijl je dacht richting aan te geven, je blijft hardop herhalen dat bochten linksaf kort en bochten rechtsaf zo ver mogelijk mikken zijn en de bijrijder staat doodsangsten uit omdat deze het gevoel heeft op de bestuurdersplek te zitten maar geen stuur en rem te hebben. Met klamme handen en droge mond komen we aan bij Svend, de half-Deens, half Zuid-Afrikaanse vioolbouwer.

De contrabas lijkt zoals beloofd goed te zijn. Helaas zitten er jaren oude, compleet futloze snaren op en zijn de toets en bovenblad bedekt met een millimeter dikke laag hars, met dank aan het Argentijnse tangogezelschap dat de bas voor ons heeft gehuurd. Daarnaast loopt hij aan op verschillende plekken wat sitarachtige klanken tot gevolg heeft. Als we even hebben zal hij het wel oplossen. Prima, we hebben geen haast. Dus de snaren gaan eraf, de toets wordt gevlakt, een oud setje snaren dat ik voor de zekerheid bij me heb wordt erop gezet (ga nooit van huis zonder) en het begint er zowaar op te lijken. Na wat finetuning en de financiële afhandeling nemen we de bas mee en rijden we richting het appartement.

Het een-kamer appartement bevindt zich in een rustige straat in Greenside, op een paar minuten loopafstand van allerlei winkels, restaurants en cafés waaronder The Odd Cafe, waar we een aantal dagen later zullen spelen in ruil voor ons verblijf.  Een uitstekende uitvalsbasis voor onze week in Johannesburg, met dank aan eigenaar Des, een kennis van Hadassa die we weer kennen via het Rosa-Ensemble. Als we bij het in ontvangst nemen van de sleutel informeren naar de beste eetgelegenheden en vragen of we veilig over straat kunnen, reageert de dame die ons opvangt een beetje geprikkeld. Vragen over veiligheid liggen gevoelig, zo blijkt. Gewoon goed nadenken is het devies: geen spullen onbeheerd achterlaten, niet opzichtig met dure telefoons en sieraden over straat gaan en in de gaten houden in welke wijk je je bevindt. Maar ondertussen doen ook de locals de autodeur van binnenuit op slot als ze door de stad rijden en staat zo’n beetje elk huis in Johannesburg in een ‘gated community’: een met hoge muren getooid met schrik- of prikkeldraad omheind terrein waarachter verschillende woon- en/of werkgebouwen staan en met een vaak elektrische poort bij de ingang. Zo ook ons appartement. Op het terrein bevindt zich nog een interieurdesign kantoor en er wonen een bejaarde dame (de moeder van Des die tot haar twintigste in Leiden woonde), een aantal studenten en opzichter Daniel.

Na wat gegeten te hebben in The Odd Cafe,  repeteren we ’s avonds in het appartement om te wennen aan de contrabas en de gitaar. Voor de reis heeft Vera een van haar oude gitaren laten opknappen. In de bas blijkt een flinke reutel te zitten. De pin waar hij op staat, vermoed ik. Morgen moeten we terug naar Svend. Ik begin te twijfelen over mijn instrumentkeuze.

Zaterdag 31 mei
Svend voelt zich duidelijk lullig over de verborgen gebreken en stelt voor dat hij de bas na reparatie, rond vier uur bij ons aflevert. Dat geeft ons de tijd om langs The Lighthouse in Melville te rijden waar we op 4 juni zullen optreden. The Lighthouse ligt aan 7th Street, volgens de reisgids een hippe straat met winkels en eettentjes. Hier aangekomen krijgen we te maken met – al dan niet zelfbenoemde – parkeerwachters. Deze helpen je met in- en uitparkeren, bieden aan op je auto te passen en deze zelfs te wassen. Onze scepsis wordt weggenomen door Nancy, de drijvende kracht achter The Lighthouse. Zij vertelt dat sinds de komst van deze parkeerwachters de criminaliteit flink is gedaald waardoor het een stuk veiliger op straat is geworden. We hebben vervolgens een goed gesprek over de nieuwe ‘vrijheid’ in Zuid-Afrika; hoe lastig het is voor iedereen om een plek te vinden in een maatschappij die tot 1994 gebaseerd was op verschillen tussen mensen.

Svend komt uiteindelijk om half acht ’s avonds de bas brengen. Hij heeft een aantal randen dichtgelijmd en de eindpin beter vastgezet. Maar de reutel is er nog steeds. De eindpin blijkt te resoneren op alles wat met de noot ‘cis’ te maken heeft, wat de gevleugelde uitspraak “Be careful how you tune your endpin” oplevert. We vullen de pin op met een doek waardoor het reutelen zo goed als voorbij is. Een rubberen deurstoppertje van 70 cent dat we een dag later bij een bouwmarkt vinden, lost het probleem uiteindelijk helemaal op.

Zondag 1 juni
Vandaag hebben we ons eerste optreden van de tour. We spelen in U-the Space in de wijk Sunnyside in Pretoria. We hebben er zin in, op de Facebookfoto’s zag het er te gek uit. Bovendien gaan we Sibusile ontmoeten, zonder hem was het hele Johannesburg-hoofdstuk niet doorgegaan. Ook U-the Space is een gated community, bestaande uit een aantal Brits-koloniaal ogende gebouwen, een houten schuur (wat later onze overnachtingsplek de ‘lovely cottage’ blijkt te zijn) en wat loungehoeken.

Na een hartelijk ontvangst beginnen we op te bouwen. De derde speaker van de PA-set die we proberen kan de lage D van de contrabas wél aan en Sibusile weet een mooi geluid neer te zetten. Een uur voor aanvang vraagt een bezorgd ogende Sibusile echter of we mee willen naar de opening van een galerie in Arcadia, een nabij gelegen wijk. Er zijn namelijk nog geen mensen en als ze er nu nog niet zijn dan zal het waarschijnlijk erg rustig blijven. Hij wil vragen of we daar een set mogen spelen: “Let’s go to where the people are”. Er is dit weekend flinke concurrentie van een aantal festivals in de stad, zoals het evenement waar we nu poolshoogte gaan nemen.

Het Compassion Centre in Arcadia heeft een feestelijke opening met livemuziek en tentoonstellingen van lokale kunstenaars. We zijn hier vreemde eenden in bijt: alleen de eigenaresse, haar vriend en een stelletje uit de buurt zijn blank. Maar het feit dat we muzikant zijn breekt meteen het ijs en we raken in gesprek met mensen die van alles over ons en onze tour willen weten. De organisatoren reageren verbaasd maar positief op de vraag of wij mogen spelen. We halen de instrumenten op in U en spelen een klein uur later een set van een half uur. Het strijken op de contrabas en het slaan op de klankkasten van onze instrumenten bij een aantal nummers leidt tot grote hilariteit bij het publiek. We krijgen na het optreden leuke reacties over ons samenspel, gaan met een boel mensen op de foto en er wordt ons gevraagd of we later die week op de Pretoriaanse radio willen komen spelen. Helaas valt dat samen met ons optreden in The Lighthouse. We beseffen dat ons verblijf van maar een week in Zuid-Afrika het lastig maakt om ter plekke optredens te regelen, zelfs al worden ze ons aangeboden. We zien later Sibusile en Candice van Compassion Centre met elkaar praten. Ze besluiten de handen ineen te slaan, hun programmering op elkaar af te stemmen en samen evenementen te gaan organiseren.

’s Avonds lopen we met Sibusile door Sunnyside over de Robert Sobukwe Street. Volgens hem ben je niet in Sunnyside geweest als je niet na zonsondergang over deze straat hebt gelopen. Ten tijde van de Apartheid mocht je hier als niet blanke niet eens komen. Op straat heerst bedrijvigheid alom. Overal kraampjes, fel verlichte supermarkten en er schalt Afrikaanse muziek uit de cafés. Sibusile lijkt iedereen te kennen en vertelt vrijuit over de wijk en het leven daar. Dit voelt een stuk ‘Afrikaanser’ aan dan de rustige buitenwijk waar we verblijven… (Lees hier het tweede deel van dit tourverslag!)

Voor meer informatie bezoek je de website van Sommerhus.

Deze tour werd mede gefinancierd door Popunie Music Export Rotterdam.